Projekty
Projekty z zakresu działalności edukacyjno-popularyzatorskiej i naukowej, finansowane lub dofinansowane ze środków publicznych.
W 2020 r. MSHM otrzymało ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (program: Ochrona Zabytków Archeologicznych) dofinansowanie zadania:
Kleszewo – cmentarzysko kultur przeworskiej i wielbarskiej. Publikacja wyników badań, tom 1
(nr zadania: 00563/20)
Dwuletni projekt stanowi pierwszy etap publikacji opracowania stanowiska w Kleszewie, w pow. pułtuskim. Zostało ono odkryte w 1961 r., a stacjonarne badania archeologiczne rozpoczęto tam w roku 1964. Pierwotnie miały one charakter ratowniczy, od drugiego sezonu przekształcając się w przedsięwzięcie stricte naukowe. Pracami kierował Stefan Woyda – ówczesny Konserwator Zabytków Archeologicznych na woj. warszawskie. Trwały one dziewięć lat (1964–1972). W ich trakcie zbadano około 6700 m2 powierzchni stanowiska i zarejestrowano blisko 1100 obiektów archeologicznych, w tym: ślady rozległej osady z epoki brązu (kultury trzciniecka i łużycka), cmentarzysko z młodszego okresu przedrzymskiego, okresu wpływów rzymskich i okresu wędrówek ludów (kultury przeworska i wielbarska) oraz niewielką nekropolę z początków drugiego tysiąclecia naszej ery.
Projekt obejmie publikację materiałów z cmentarzyska kultur przeworskiej i wielbarskiej. Nekropola została zbadana w całości. Zarejestrowano na niej ok. 550 grobów pochodzących z okresu między II w. p.n.e. a IV/V w. n.e. Odkryte materiały znajdują się w zbiorach Muzeum. To ponad 2000 przedmiotów zrobionych z: metalu, gliny, kości, kamienia i ze szkła, zbliżona liczba naczyń glinianych (całych lub we fragmentach) oraz kilkanaście tysięcy fragmentów ceramiki.
W ramach realizacji zadania zostanie opublikowany katalog obiektów nieruchomych obejmujący m.in.: charakterystykę jam grobowych, opis i klasyfikację typologiczną zabytków archeologicznych, określenie atrybucji kulturowej i datowanie poszczególnych zespołów. Zdigitalizowane zostanie blisko 150 negatywów zdjęć wykonanych podczas badań. Sporządzony zostanie numeryczny model terenu stanowiska i jego najbliższych okolic. Wykonane zostaną analizy specjalistyczne (np.: antropologiczna i archeozoologiczna fragmentów tkanin, szczątków botanicznych). Całość zamknie ok. 300 tablic z rysunkami i fotografiami zabytków.
Wynikiem projektu będzie książka w dwóch wersjach językowych. Obie – w formie elektronicznej – zostaną udostępnione bezpłatnie na stronie internetowej Muzeum.
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury, uzyskanych z dopłat ustanowionych w grach objętych monopolem państwa, zgodnie z art. 80 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych.
Kleszewo – cmentarzysko kultur przeworskiej i wielbarskiej. Publikacja wyników badań, tom 1 do pobrania:
W 2022 r. MSHM otrzymało ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (program: Ochrona Zabytków Archeologicznych) dofinansowanie zadania:
Kleszewo – cmentarzysko kultur przeworskiej i wielbarskiej. Publikacja wyników badań, tom 2
(nr zadania: 1452/22)
Dwuletni projekt stanowi drugi etap publikacji opracowania stanowiska w Kleszewie, w pow. pułtuskim (zob. Kleszewo I).
Projekt obejmuje opracowanie analityczne materiałów z cmentarzyska kultur przeworskiej i wielbarskiej, w tym omówienie zabytków, obrządku pogrzebowego, chronologię stanowiska, próbę odtworzenia struktury społecznej społeczności użytkującej nekropolę.
Wynikiem projektu będzie książka w dwóch wersjach językowych. Obie – w formie elektronicznej – zostaną udostępnione bezpłatnie na stronie internetowej Muzeum.
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego.
Kleszewo – cmentarzysko kultur przeworskiej i wielbarskiej. Część 2: Analiza:
Kleszewo_Cmentarzysko Kultury Przeworskiej PL Pobierz
Kleszewo – Cemetery of the Przeworsk and Wielbark Cultures. Part 2: The Analysis:
Celem zadania jest publikacja wyników naukowo-ratowniczych badań archeologicznych prowadzonych w latach 1964–1972 na wczesnośredniowiecznym cmentarzysku w Kleszewie, gm. Pułtusk. Książka stanowiła będzie trzecią i ostatnią część monograficznego opracowania zespołu nekropoli odkrytych na tym stanowisku (dwie poprzednie, wydane w latach 2021 i 2023, dotyczyły cmentarzysk ze schyłku starożytności). Monografia zawierać będzie katalog oraz omówienie wszystkich obiektów i zabytków związanych z okresem wczesnego średniowiecza. Studia wzbogacą liczne analizy specjalistyczne, w tym niepodejmowane dotychczas dla tego regionu badania izotopowe, które wniosą nowe dane o populacji użytkującej cmentarzysko. Efektem finalnym będzie dwujęzyczna (pol.-ang.) publikacja, bezpłatna i ogólnodostępna, co pozwoli nie tylko upowszechnić wyniki zadania w międzynarodowym środowisku naukowym i konserwatorskim, ale także rozwijać świadomość społeczną w zakresie lokalnego dziedzictwa archeologicznego.
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego
Umowa nr 102785/25/FPK/NID
Stanowisko archeologiczne z kurhanami położone w Grabniku (gm. Jaktorów, woj. mazowieckie). Odkryto je w 1972 roku podczas badań powierzchniowych prowadzonych przez Stefana Woydę. Już wtedy były w znacznym stopniu uszkodzone i miały do 0,5 metra wysokości. W chwili obecnej oba kopce są już niewidoczne gołym okiem. Na podstawie paraleli do lepiej zachowanych kurhanów z Jaktorowa, które znajdują się około 1 km na południe od obiektów z Grabnika przyjmuje się, że mierzyły one pierwotnie około 25–30 m średnicy. Najprawdopodobniej obie nekropole to cmentarzyska jednoczasowe, tworzące razem jeden zespół cmentarzysk z przełomu er. Stanowisko w Grabniku nigdy nie było badane przy zastosowaniu metod nieinwazyjnych oraz wykopaliskowo. W rezultacie czego wiedza o nim opiera się jedynie na domysłach.
Celem wykopalisk jest weryfikacja terenowa stanowiska. Rezultatem prac będzie określenie zasięgu, chronologii oraz faktycznego stanu zachowania obiektu. Ze względu na skalę map oraz wcześniejszą niedokładność pomiarów (wielkość kopców określono szacunkowo, posiłkując się analogiami z sąsiedniego stanowiska archeologicznego), lokalizacja zabytku będzie musiała zostać doprecyzowana. Stąd też przy próbie ich lokalizacji zastosowane zostaną różne metody geofizyczne (geomagnetyka, georadar, metoda elektrooporowa itd.), fotografia lotnicza (fotogrametria, wyróżniki glebowe i roślinne), analiza numerycznego modelu ukształtowania terenu oraz tradycyjne badania powierzchniowe.
Badania archeologiczne prowadzone w ostatnich dziesięcioleciach na stanowiskach z kurhanami (z niemal wszystkich epok) wykazały, że kopce stanowiły zazwyczaj tylko jeden z elementów cmentarzysk, w przestrzeni między kurhanami i wokół nich niemal zawsze ulokowane były tzw. groby płaskie, w związku z czym na stanowisku można spodziewać się większej liczby grobów ciałopalnych, typowych dla cmentarzysk kultury przeworskiej. Z drugiej strony, badania sondażowe w obrębie nasypów dowiodą, czy interesujące obiekty rzeczywiście są obiektami sepulkralnymi z czasów starożytnych.
Rezultaty:
Badania archeologiczne prowadzone w ramach realizacji projektu dały wynik negatywny. Dowiodły, że oba kopce wpisane do rejestru zabytków jako relikty cmentarzyska kurhanowego z okresu wpływów rzymskich, już nie istnieją. Uległy całkowitej destrukcji w toku działalności rolnej. Niemniej, dzięki materiałom archiwalnym (fotografie lotnicze z 70. i 80 XX w.) udało się ustalić ich rzeczywiste położenie. Podczas badań powierzchniowych w 2023 roku w okolicy, gdzie znajdowały się kopce zarejestrowano ślady osadnictwa pradziejowego oraz nowożytnego. Te pierwsze reprezentowane są przez pojedyncze zabytki pochodzące z okresu neolitu (siekiera i wiór z krzemienia), epoki brązu (łuszczka krzemienna, fragment naczynia) oraz okresu wpływów rzymskich (fibula, ceramika).
Badania prowadzone były we współpracy z Wydziałem Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego.
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego.
Celem zadania jest weryfikacja terenowa płaskiego cmentarzyska ciałopalnego z okresu wczesnego średniowiecza w Międzyborowie, gm. Jaktorów, woj. mazowieckie, wpisanego do rejestru zabytków. Obiekt odkryto w latach 50. XX wieku podczas rozkopywania wydmy w celu pozyskania piachu. Podczas robót zniszczono trzy groby ciałopalne (dwa popielnicowe i jeden jamowy), które przypisano kulturze praskiej. Przybliżone miejsce odkrycia pochówków, jak i ich datowanie są nieznane, nie jest znany też potencjalny zasięg nekropoli. W ramach realizacji projektu planowane jest zastosowanie metod nieinwazyjnych oraz przeprowadzone badań sondażowych, których celem będzie wskazanie położenia stanowiska, określenie stanu zachowania oraz ustalenie jego chronologii.
Rezultaty:
Badania archeologiczne prowadzone w ramach realizacji projektu dały wynik negatywny. W toku prowadzonych prac nie zarejestrowano żadnych śladów cmentarzyska średniowiecznego, a także nawarstwień kulturowych z innych okresów. Podczas badań archeologicznych (sondaże, prospekcja powierzchniowa) nie odkryto też przedmiotów (zabytków ruchomych) starszych niż współczesne. Mając na uwadze niewielkie rozmiary cmentarzysk z najstarszej fazy okresu średniowiecza – a tak można datować materiały zabytkowe odkryte w latach 50. XX wieku – oraz rozległość wybierzyska piachu (4000 m2) można zakładać, że nekropola uległa całkowitemu zniszczeniu, ewentualnie – co jest chyba mniej prawdopodobne – jej pozostałości kryją się na obszarze niedostępnym do badań terenowych (zalesionym). Zachowana dokumentacja archiwalna pozwala jednak na znacznie precyzyjniejsze określenie miejsca odkrycia materiałów średniowiecznych niż to oznaczono w decyzji o wpisie stanowiska do rejestru zabytków.
Badania prowadzone były we współpracy z Wydziałem Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego.
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego.
Lemany – „wandalska” nekropola na skraju Puszczy Białej.
Celem zadania jest opracowanie i pełna publikacja wyników badań archeologicznych prowadzonych w latach 1958–1960 i 1981 na cmentarzysku kultury przeworskiej w Lemanach, pow. pułtuski, stan. 1 (AZP 48-68/1). Jest to dotychczas jedyne niemal kompletnie rozpoznane stanowisko z epoki żelaza w zachodniej części Puszczy Białej. Pozyskane materiały stanowią niezwykle cenne źródło do badań nad uzbrojeniem, obrządkiem pogrzebowym oraz chronologią kultury przeworskiej, szczególnie w młodszym okresie przedrzymskim (I w. p.n.e.). Efektem projektu będzie dwujęzyczna monografia stanowiska (obejmująca także omówienie nielicznych materiałów z innych epok, które odkryto na stanowisku), bezpłatna i ogólnodostępna, co pozwoli upowszechnić wyniki zadania wszystkim zainteresowanym. Będzie stanowiła punkt odniesienia do dalszych badań nad epoką żelaza w tym regionie.
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego.
Umowa nr 103598/25/FPK/NID
Celem zadania jest weryfikacja terenowa stanowiska archeologicznego w miejscowości Falenty, gmina Raszyn, pow. pruszkowski, województwo mazowieckie, wpisanego do rejestru zabytków. Stanowisko odkryto i badano ratowniczo na niewielką skalę w latach 60-tych zeszłego stulecia. Zabytek uznano za pozostałości osady i miejsca produkcji żelaza z okresu późnolateńskiego oraz ślad osadniczy z wczesnego średniowiecza. Zachowana dokumentacja konserwatorska nie pozwala na jego precyzyjną lokalizację (lakoniczny zapis w decyzji, brak załącznika graficznego). Wątpliwości budzi też „wąskie” datowanie nawarstwień kulturowych, szczególnie w odniesieniu do materiałów o metryce starożytnej. W ramach realizacji projektu planowane jest zastosowanie metod nieinwazyjnych oraz przeprowadzenie badań sondażowych, których celem będzie wskazanie położenia stanowiska, określenie stanu jego zachowania oraz ustalenie chronologii.
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego
Umowa nr 107340/25/FPK/NID
