Badania wykopaliskowe

Badania wykopaliskowe

Jednym z aspektów naukowej działalności Muzeum są prowadzone od momentu jego powstania archeologiczne badania wykopaliskowe. Większość prac skupia się na rozległych osadach hutniczych Mazowieckiego Centrum Metalurgicznego, ale badane są również stanowiska o innym charakterze, jak cmentarzyska i mniejsze osady mieszkalne. Poniżej znajduje się krótka charakterystyka wybranych stanowisk archeologicznych badanych przez zespół Muzeum.

Osada hutnicza kultury przeworskiej funkcjonująca od drugiej połowy II w. p.n.e. do pierwszej połowy III w. n.e. Łącznie odsłonięto powierzchnię ponad 31 500 m2 i odkryto pozostałości po 3689 piecach dymarskich. Całość produkcji jest szacowana na ok. 5000 pieców. Obok pozostałości po wytopie żelaza znaleziono też inne obiekty związane z funkcjonowaniem tu zarówno osady produkcyjnej, jak i mieszkalnej. Odkryto m.in.: paleniska, piece wapiennicze, prażalnie rudy oraz studnie, obiekty mieszkalne, magazyny zbożowe, pracownie obróbki bursztynu i pochówki końskie. Poza osadą hutniczą zarejestrowano tu również niewielkie cmentarzysko kultury łużyckiej oraz ślady osadnictwa od epoki kamienia po okres wczesnego średniowiecza.

Osada hutnicza kultury przeworskiej funkcjonująca od drugiej połowy II w. p.n.e. do pierwszej połowy III w. n.e. Łącznie przebadano powierzchnię ponad 5250 m2 i odkryto pozostałości po 1390 piecach dymarskich. Całość produkcji jest szacowana na co najmniej kilka tysięcy pieców. Obok nich zarejestrowano inne obiekty związane z funkcjonowaniem osady, takie jak: studnie, obiekty o charakterze gospodarczym i mieszkalnym, pracownię kowalską i wędzarnie. Poza znaleziskami związanymi z osadą hutniczą odkryto tu również ślady osadnictwa datowanego od epoki kamienia po okres wczesnego średniowiecza.

Wielokulturowe stanowisko archeologiczne badane przez Stefana Woydę w latach 1964–1972. Przebadano wówczas teren ok. 6700 m2 i odkryto blisko 1100 obiektów. Gros z nich stanowią groby kultury przeworskiej i wielbarskiej datowane od młodszego okresu przedrzymskiego po okres wędrówek ludów (II w. p.n.e. – IV w. n.e.). Poza tym odsłonięto pozostałości po osadzie z epoki brązu, związanej z kulturami trzciniecką i łużycką, oraz niewielkie cmentarzysko z okresu wczesnego średniowiecza.

Zobacz projekty Kleszewo

Osada kultury przeworskiej z pierwszych wieków naszej ery. Odkryto tu kilka tysięcy obiektów archeologicznych, w tym: paleniska kamienne związane – jak się wydaje – z działalnością kowalską, budynki mieszkalne i jamy produkcyjne. Poza osadnictwem z okresu wpływów rzymskich na stanowisku zarejestrowano również materiały wskazujące na jego użytkowanie od epoki brązu po wczesne średniowiecze.

Osada hutnicza kultury przeworskiej funkcjonująca od drugiej połowy II w. p.n.e. do pierwszej połowy II w. n.e. Odkryto tu liczne obiekty związane z funkcjonowaniem osady, w tym pozostałości po ok. 1500 piecach dymarskich. Poza nimi znaleziono: paleniska, piece wygrzewcze, jedną studnię oraz obiekty o charakterze gospodarczym i mieszkalnym, w tym budynek z pozostałościami pieca, do którego konstrukcji użyto – oprócz kamieni i gliny – fragmentów kloców żużla. W obrębie budynku znaleziono: liczne fragmenty naczyń, kości zwierzęce oraz dwa ciężarki tkackie. Poza znaleziskami związanymi z funkcjonowaniem tu osady hutniczej odkryto też ślady osadnictwa datowanego od epoki kamienia po okres wczesnego średniowiecza.

Osada hutnicza kultury przeworskiej funkcjonująca od I do IV w. n.e. Łącznie odsłonięto obszar o powierzchni 38 670 m2, badano go w latach 2004–2005. Zarejestrowano pozostałości 1297 obiektów, w tym 224 pieców dymarskich. Znaleziono też związane z funkcjonowaniem osady: paleniska, ziemianki i jamy o charakterze gospodarczym. Najciekawszym znaleziskiem jest piec do wypału ceramiki obtaczanej. To jedyny tego rodzaju obiekt na Mazowszu, datowany jest na połowę III w. n.e. Wewnątrz pieca odkryto fragmenty ceramiki o różnym stopniu wypalenia. Szacuje się, że podczas ostatniego wypału do pieca trafiło około 28 naczyń. Poza tym odkryto relikty zabudowy mieszkalnej datowanej na okres nowożytny, od XVI do XIX w. Znalezione materiały sugerują, że pierwsze – najprawdopodobniej drewniane – zabudowania „dworu” uległy gwałtownemu zniszczeniu na przełomie XVI i XVII w., być może podczas potopu szwedzkiego. Z tego okresu pochodzi jeden pochówek ludzki oraz liczne jamy ze szczątkami zwierząt.

Osada hutnicza kultury przeworskiej funkcjonująca od drugiej połowy II w. p.n.e. do II w. n.e. Łącznie przebadano powierzchnię ponad 14 600 m2 i odkryto pozostałości po 449 piecach dymarskich. Poza nimi zarejestrowano inne obiekty związane z funkcjonowaniem osady, takie jak: paleniska, piece wygrzewcze, jedną studnię, obiekty o charakterze gospodarczym i mieszkalnym oraz groby zwierzęce. Poza materiałami z okresu wpływów rzymskich na stanowisku znaleziono również ślady użytkowania tego miejsca od okresu neolitu po wczesne średniowiecze.

W 1987 r. student archeologii na Uniwersytecie Warszawskim odkrył tu pozostałości zniszczonego grobu, w tym fragmenty malowanego naczynia szklanego. Jeszcze w tym samym roku zespół MSHM pod kierownictwem Stefana Woydy przeprowadził na stanowisku ratownicze badania wykopaliskowe o niewielkim zakresie. Odkryto wtedy pięć obiektów, w tym trzy groby z okresu wpływów rzymskich. W jednym z nich znaleziono kolejne fragmenty naczynia szklanego – okazało się, że jest to unikatowy malowany puchar szklany zdobiony przedstawieniami gladiatorów, datowany na drugą połowę I i pierwszą połowę II w. n.e. Zebrany materiał wskazuje na funkcjonowanie tu cmentarzyska kultury przeworskiej od I w. p.n.e. do III w. n.e. Zarejestrowano też relikty osady (?) i cmentarzyska z okresu wczesnego średniowiecza oraz pozostałości młyna.

W 2021 r. Muzeum we współpracy z Wydziałem Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego wznowiło badania na cmentarzysku w Zaborowie oraz znajdującej się nieopodal – datowanej na podobny okres – rozległej osadzie, na której zarejestrowano ślady produkcji żelaza.