Warsztaty historyczno-artystyczne

W latach 2008–2017 nasze Muzeum co roku organizowało warsztaty historyczno-artystyczne dla dzieci. Projekt w formie plenerowych półkolonii został przygotowany w odpowiedzi na wciąż rosnącą potrzebę popularyzacji archeologii i upowszechniania wiedzy o ustawowych wymogach konserwatorskich. Naszym idealistycznym założeniem było wychowanie społeczeństwa, które zna i rozumie historyczną przestrzeń, w związku z czym szanuje ją i świadomie kształtuje swoją postawę wobec pracy archeologów i stanowisk archeologicznych.

Tworząc założenia programowe, oparliśmy się na bogatym doświadczeniu pedagogów z Niemiec (Ośrodek Kreisjugendring w Kircheim), pracujących zgodnie z sugestiami pedagogiki Rudolfa Steinera. W jego metodzie znaleźliśmy dwa niezwykle istotne dla nas punkty:

• Stwierdzenie, że dzieci do 12. roku życia myślą w sposób obrazowy, a nie abstrakcyjny. Należy więc stworzyć przy użyciu prostych, ale sugestywnych środków odpowiednią przestrzeń, która pozwoli im na pełne zgłębienie poruszanego tematu.
• Zasada łączenia różnych aktywności: intelektualnych, ruchowych i manualnych, które stanowią dla dzieci w tym wieku naturalną potrzebę wyrazu.

Projekt realizowany był cyklicznie, zawsze w pierwszym tygodniu wakacji. Dzieci spędzały na warsztatach siedem godzin dziennie od poniedziałku do piątku. Za każdym razem zapisywaliśmy około 60 uczestników podzielonych na trzy grupy wiekowe od 7 do 12 lat, które pracowały w odmiennym trybie, podyktowanym możliwościami percepcyjnymi dzieci.

Program dnia układaliśmy w taki sposób, by łączył w sobie różne uzupełniające się aktywności – wykład ilustrowany rekonstruktorskimi pokazami lub prezentacją oryginalnych zabytków, warsztaty manualne (np. lepienie z gliny), gry i zabawy ruchowe oparte na starożytnych wzorcach oraz zajęcia teatralne.

Pojedyncze warsztaty tworzyły swego rodzaju puzzle. Uczestnicy codziennie otrzymywali nową porcję wiadomości, które po całym cyklu składały się na obraz większej układanki.

Niezwykle ważnym elementem warsztatów była część artystyczna – dzieci angażowały się w proces twórczy, własnoręcznie wykonując proste przedmioty codziennego użytku, np. ozdoby czy sakiewki, ale też uczestnicząc w bardziej złożonych projektach, takich jak budowa przy użyciu prostych narzędzi naturalnych rozmiarów chaty. Stałą częścią cyklu były zajęcia teatralne, realizowane codziennie aż do dnia otwartego, w którym uczestnicy wystawiali przygotowany przez siebie spektakl.

Staraliśmy się także, by dzieci podczas warsztatów miały poczucie swobody i prawo wyboru miejsca, w którym chcą spędzać czas. W tym celu zapewniliśmy dodatkowe stałe stanowiska historyczne, umożliwiające własną aktywność, a w razie potrzeby – również chwilę odpoczynku.

Przy każdej edycji współpracowaliśmy z grupami rekonstrukcyjnymi, starannie dobierając je zarówno ze względu na poziom merytoryczny, jak i umiejętność pracy z dziećmi.

Już po kilku latach organizowania warsztatów zauważyliśmy wymierne rezultaty naszych działań. Część dzieci nie tylko wzięła udział w projekcie, ale wracała na kolejne edycje aż do ukończenia 12. roku życia. Niektórzy stali uczestnicy, którym wiek nie pozwalał już na uczestnictwo w warsztatach, zdecydowali się na współpracę z Muzeum w roli wolontariuszy. W kolejnych latach wciąż poszerzali swoją wiedzę i przekazywali ją swoim młodszym kolegom, a dziś – już jako ludzie dorośli – wciąż pozostają z nami w bliskim kontakcie.

Do niezwykłych momentów należały też spotkania z rodzicami, którzy w swoich pytaniach wyrażali zainteresowanie, a niekiedy wręcz troskę o ludzi, którzy 2000 lat temu żyli na Mazowszu i ciężko pracowali.

Historyczna wioska stała się również częścią pruszkowskiego krajobrazu, coraz skuteczniej przyciągając uwagę mieszkańców. Wielu z nich dopiero przy tej okazji zapoznało się z działalnością naszego Muzeum i starożytną historią zachodniego Mazowsza.

W ten sposób udało się nam ożywić świat, o którym zapomniano.

• 2008 – Cykl pierwszy: Dawno, dawno temu…
  Życie codzienne w średniowieczu – obyczaje, tradycje i kultura materialna

• 2009 – Cykl drugi: Na bursztynowym szlaku
  Kontakty Rzymian ze światem barbarzyńskiej północy – wymiana handlowa i wzajemne oddziaływania odmiennych kultur

• 2010 – Cykl trzeci: W osadzie starożytnych hutników
  Czym jest Mazowieckie Centrum Metalurgiczne i na czym polega jego specyfika? Życie codzienne w starożytnej osadzie hutników

• 2011 – Cykl czwarty: My, barbarzyńcy
  Bałtowie, Goci i Wandalowie – trzy plemiona zamieszkujące tereny dzisiejszej Polski przed 2000 lat. Odmienność kulturowa jako klucz do rozwoju, lepszego rozumienia świata i wzbogacania własnej kultury

• 2012 – Cykl piąty: Mity starożytnych hutników
  Wierzenia i magiczne rytuały związane z wytopem żelaza. Rekonstrukcje na podstawie archeologicznych odkryć

• 2013 – Cykl szósty: Wielka wyprawa
  Szlaki handlowe i militarne. Różnorodność kultur antycznych oraz wymiana umiejętności, myśli i wartości. Z jednej strony wielokulturowe bogactwo, z drugiej – solidne podstawy własnej tożsamości

• 2014 – Cykl siódmy: Uczta króla Kazimierza
  Kultura i sztuka dworska XIV wieku. Czasy króla Kazimierza Wielkiego, czyli okres prosperity, budowania zamków, zakładania nowych miast, licznych reform administracyjnych, monetarnych i wojskowych, a także rozwoju gospodarczego i terytorialnego

• 2015 – Cykl ósmy: Od Olimpu po Indus z Aleksandrem Wielkim
  Podboje Aleksandra Macedońskiego oraz wizja wielkiego i zjednoczonego, choć wielokulturowego, państwa

• 2016 – Cykl dziewiąty: U źródeł państwa polskiego
  Świat dawnych Słowian – ich życie codzienne oraz wierzenia. Chrzest Mieszka i początki państwa polskiego

• 2017 – Cykl dziesiąty: Czas żelaza
  Dzisiejsze Mazowsze i jego mieszkańcy przed dwoma tysiącami lat. Życie codzienne i
  praca starożytnych hutników i kowali. Tajemnica wytopu w piecach dymarskich. Znaczenie i funkcja żelaznych przedmiotów