Zajęcia dla uczniów klas IV–VIII szkoły podstawowej

Kuj żelazo, póki gorące

(klasy III–VIII)

Ponad 3000 lat temu na terenie Anatolii, w dzisiejszej Turcji, ludzie po raz pierwszy zaczęli wytwarzać żelazo. Do naszej części Europy wynalazek ten trafia dopiero w VIII w. p.n.e., a wraz z nim pojawia się nowy zawód – kowal. W dawnych czasach jego umiejętności przekłuwania i kształtowania przedmiotów w ogniu uważane były za niemal magiczne, a kowale cieszyli się dużym poważaniem w społeczeństwie. Podczas zająć w naszej muzealnej kuźni, zobaczymy co dzieje się z rozżarzonym do czerwoności żelazem. Mistrz kowalski opowie o tajnikach swojej pracy. Dowiemy się, czym się zajmował i jakich narzędzi używał kowal oraz czy naprawdę w dawnych czasach był … dentystą? Razem przekujemy kawałek żelaza w tajemniczy przedmiot!

(Nie)złota biżuteria

(klasy III–VIII)

Biżuteria towarzyszy człowiekowi niemal od zawsze! Nie pełniła jednak funkcji tylko ozdobnej, a była wyznacznikiem statusu, przynależności do określonej grupy plemiennej i społecznej. Podczas zajęć dowiemy się, z czego wykonywano dawniej ozdoby, co to jest brąz, jakie były techniki jego obróbki i kim był brązownik. Własnoręcznie wykonamy ozdoby, wzorując się na zabytkach z epoki brązu, żelaza lub wczesnego średniowiecza.

Tańcowała igła z nitką, czyli jak zostać krawcem

(klasy III–VIII)

Niemieckie przysłowie mówi: „Ubiór czyni człowieka”. Archeologia zaś mówi, że ubiór poprzedza pojawianie się człowieka współczesnego – gdyby nie ten wynalazek, nasi odlegli „kuzyni” nie mogliby opuścić swojej afrykańskiej kolebki i rozprzestrzenić się na cały świat. Podczas zajęć prześledzimy jak ubierali się ludzie na przestrzeni wieków – od odzianych w skóry łowców reniferów po germańskich wojowników i rzymskich dygnitarzy. Opowiemy o materiałach oraz narzędziach służących do wykonywania tkanin i ubrań. Obejrzymy rekonstrukcje strojów, tkanin i narzędzi związanych ze starożytnym krawiectwem. Zamienimy się w krawców i własnoręcznie uszyjemy wełnianą sakiewkę!

W filcowym świecie

(klasy III–VIII)

Filcowanie jest jedną z najstarszych form obróbki wełny, znaną już od ponad 5000 lat. Według jednej z legend owce na Arce Noego zaczęły gubić wełnę, stąpając po niej w wilgotnym otoczeniu ugniatały ją, a kiedy opuściły Arkę, pozostał po nich filcowy dywan.

Zajęcia mają formę warsztatów, podczas których uczestnicy dowiedzą się, co to jest filc i jak się go wykonuje. Filcując na mokro różnokolorową wełnianą czesankę, stworzą kawałek materiału, który może być elementem biżuterii bądź posłużyć do wykonania serwetki lub etui.

Warsztaty garncarskie, czyli jak ulepić garnek

(klasy III–VIII)

Garncarstwo to jedno z najstarszych rzemiosł. Pierwsze naczynia gliniane zaczęto wykonywać na ziemiach polskich już ponad 7000 lat temu, w okresie neolitu, a ich potłuczone fragmenty to najczęściej znajdowane pozostałości dawnych społeczeństw. Zajęcia mają formę warsztatów, podczas których poznamy różne techniki wykonywania naczyń. Uczestnicy samodzielnie wykonają naczynia z gliny dawnymi technikami, bez użycia koła garncarskiego. Będziemy ugniatać i wałkować glinę, sklejać i wygładzać wałeczki, a na zakończenie pracy ozdobimy gotowe naczynia.

Pradzieje od kuchni

(klasy III–VIII)

Zapraszamy do kulinarnej podróży w czasie – od paleolitu po epokę żelaza. Ruszymy śladem naszego odległego przodka, by podpatrzeć, jak poluje, jakich używa narzędzi i co składa się na jego ulubiony posiłek. Zobaczymy, jak się osiedla, hoduje zwierzęta i uprawia rośliny, a co za tym idzie – jak wzbogaca i urozmaica swoje menu, które z każdym tysiącleciem staje się coraz bardziej wyrafinowane. Pobudzimy wyobraźnię i kubki smakowe, wspominając o rzymskich ucztach. Wstąpimy też do starożytnego fastfooda, zerkniemy na kartę dań i odpowiemy na pytanie, dlaczego nie ma w niej frytek. Na zakończenie upieczemy, pradziejowy chleb czyli podpłomyk.

Jak dawniej pisano?

(klasy III–VIII)

Pismo jest jednym z najważniejszych, obok koła i umiejętności rozpalania ognia, wynalazków człowieka. Pierwsze systemy zapisu powstały już 5,500 lat temu i nie służyły wcale do spisania opowieści, ale do ewidencjonowania zapasów i śledzenia przepływu towarów. Podczas zajęć opowiemy gdzie i kiedy wynaleziono pismo. Poznamy starożytne sposoby zapisu – od pisma klinowego starożytnej Mezopotamii przez egipskie hieroglify po misterne kaligrafie średniowiecznych mnichów. Dowiemy się, jakimi przyborami posługiwali się dawni skrybowie. Obejrzymy rekonstrukcje narzędzi pisarskich i pergaminów. Na zakończenie będziemy mogli wykaligrafować swoje imię stalówką i tuszem.

Bądź jak Indiana Jones – krótki kurs archeologii

(klasy III–VIII)

Indiana Jones to najsłynniejszy na świecie archeolog. Tyle że to postać fikcyjna i choć zawód, jaki wykonuje, naprawdę może być pasjonującą przygodą, wygląda zupełnie inaczej niż w hollywoodzkim filmie. Jak archeolog odczytuje starożytne ślady we współczesnym świecie? Skąd wie, gdzie można znaleźć pozostałości po naszych przodkach? Jak to się stało, że są one przykryte warstwą ziemi? Co najczęściej znajdują archeolodzy? W jaki sposób ustalają, co to jest, jak wyglądało, do czego służyło, kto i kiedy się tym posługiwał? Na każde z tych pytań znajdziemy odpowiedź podczas zajęć. Ponadto wcielimy się w rolę dokumentalisty i konserwatora zabytków.

Słowiańskie Mazowsze

(klasy III–VIII)

Choć w XII w. Gall Anonim pisał: „Lecz dajmy pokój rozpamiętywaniu dziejów ludzi, których wspomnienie zaginęło w niepamięci wieków i których skaziły błędy bałwochwalstwa”, my jednak postaramy się sprawdzić, co o Słowianach zamieszkujących Mazowsze mówią nam materialne pozostałości ich kultury, czyli źródła archeologiczne. Skąd i kiedy przybyli na Mazowsze? Gdzie mieszkali, jak wyglądały ich wsie, grody i chaty? Poznamy wierzenia i rytuały pogrzebowe naszych przedchrześcijańskich przodków. Opowiemy o rolach kobiet, mężczyzn i dzieci we wczesnym średniowieczu. Przymierzymy rekonstrukcje słowiańskich strojów, obejrzymy ozdoby, broń, narzędzia i sprawdzimy, jak bardzo przypominają one te z dzisiejszych czasów.

Jaskiniowi artyści

(klasy III–VIII)

Tajemnicze malowidła i ryty, które pozostawili po sobie ludzie eksplorujący jaskinie południowo-zachodniej Europy kilkadziesiąt tysięcy lat temu, fascynują każdego, kto się z nimi zetknie. Wizerunki zwierząt i sceny polowań intrygują oraz zachęcają do próby zrozumienia społeczności, w których żyli ich autorzy. Podczas zajęć, idąc tropem sztuki sprzed kilkudziesięciu tysięcy lat, przyjrzymy się rozmaitym aspektom życia ówczesnych ludzi. Uświadomimy sobie, jak bardzo mieszkaniec paleolitycznej Europy uzależniony był od otaczającego go świata oraz jak uważnie musiał mu się przyglądać, by się przystosować i przetrwać. Przy okazji poznamy techniki malarskie i opowiemy o farbach, których używano do tworzenia malowideł. Na koniec samodzielnie wykonamy rysunek na wzór malowidła naskalnego.

Pradzieje Mazowsza

(klasy III–VIII)

Cofniemy się w czasie, by przyjrzeć się życiu dawnych mieszkańców Mazowsza. Naszą przygodę zaczniemy w momencie, gdy na te tereny – w ślad za stadami zwierząt – przybyli pierwsi myśliwi epoki lodowcowej. Przemierzymy czas, poznając pierwszych rolników sprzed 6000 lat oraz hutników, którzy żyli tu na przełomie er. Wycieczkę zakończymy w momencie, gdy powstały zręby państwa polskiego. Obejrzymy i weźmiemy do rąk oryginalne zabytki oraz ich repliki. Sprawdzimy, jak wyglądały narzędzia – te pierwsze, uniwersalne, używane przez paleolitycznych myśliwych oraz te stosowane później, coraz bardziej wyspecjalizowane. Zobaczymy misterne ozdoby germańskich kobiet, dawne monety i naczynia.

Wśród myśliwych i zbieraczy – świat po epoce lodowcowej

(klasy IV–VIII)

Około 12 000 lat temu skończyło się ostatnie zlodowacenie. Wraz z ustępowaniem lądolodu zmieniał się klimat, a łowcy reniferów odeszli za stadami na Północ. Zastąpiły ich pierwsze społeczności prowadzące zbieracko-łowiecki tryb życia, rozpoczęła się epoka zwana mezolitem. Podczas lekcji dowiemy się, jak wyglądało życie codzienne ludzi po epoce lodowcowej. Opowiemy o tym, gdzie mieszkali oraz co było podstawowym źródłem ich pożywienia. Dowiemy się, jakie były sposoby polowań, a także obejrzymy oryginalne zabytki i repliki narzędzi służących do polowań i połowów. Zanurzymy się w świat magii i wierzeń, dzięki którym ówczesny człowiek tłumaczył sobie otaczający go świat.

Żelazo, prestiż i władza – sztuka wojenna Germanów

(klasy IV–VIII)

Na przełomie er potęga Imperium Rzymskiego nie miała sobie równych, a jednak barbarzyńcy skutecznie rozpalali wyobraźnię Rzymian i nierzadko wywoływali w nich paniczny strach. Podczas zajęć opowiemy jak wyglądał barbarzyński wojownik, obejrzymy rekonstrukcję jego broni i stroju. Dowiemy się czym walczył, czym się bronił, po jaką sięgał taktykę i… jaką nosił fryzurę.

Gladiatorzy z Zaborowa, czyli historie szklanego pucharka

(klasy IV–VIII)

W 1987 r., podczas badań wykopaliskowych w Zaborowie, natrafiono na niezwykły zabytek – pochodzący z I w. n.e. szklany puchar, na którym umieszczono wizerunki dwóch par walczących gladiatorów. To jeden z nielicznych tego typu przedmiotów znanych z Polski i Europy. Podczas zajęć opowiemy, jak trafił na tereny Mazowsza, gdzie go wykonano i do kogo należał. Będzie on również punktem wyjścia do poznania tradycji walk gladiatorskich w starożytnym Rzymie. Dowiemy się kto zostawał gladiatorem, jak wyglądały szkoły i igrzyska gladiatorskie oraz jakie były techniki walk. Na zakończenie zajęć uczestnicy otrzymają szablon i będą mogli wykonać replikę pucharka z Zaborowa.

W średniowiecznym kufrze

(klasy IV–VIII)

W okresie średniowiecza na dworach i w miastach Europy królowały wielobarwne tkaniny oraz żywe kolory, które dziś mogłyby przyprawić o zawrót głowy. Podczas lekcji dowiemy się, jaka moda panowała w Polsce i Europie na przełomie XIV i XV w., a zwłaszcza w okresie panowania Władysława Jagiełły. Obejrzymy rekonstrukcje strojów dworzan i uboższych warstw społecznych. Dowiemy się z jakich surowców produkowano tkaniny, czym je barwiono i jakich używano dodatków.

Mumie i piramidy

(klasy IV–VIII)

Przeniesiemy się do starożytnego Egiptu – pod piramidy. Zastanowimy się, kiedy i dlaczego je wzniesiono. Opowiemy, jak powstały i kto pracował przy ich budowie. Odwiedzimy też Dolinę Królów i zajrzymy do grobowca jednego z faraonów. A przy okazji poznamy tajemnice egipskich wierzeń i niezbędnych zabiegów, które przygotowywały do bezpiecznej wędrówki w zaświaty. Zajęcia zakończymy egipskimi łamigłówkami.

Skąd pochodzimy? Opowieść o ewolucji człowieka

(klasy VII–VIII)

Przenosząc się miliony lat wstecz, rozpoczniemy naszą ewolucyjną przygodę w czasach, gdy żyły jedne z pierwszych istot człowiekowatych – australopiteki, czyli prapraprzodkowie dzisiejszych ludzi. Przeanalizujemy kolejne gatunki hominidów, ich ekspansję, wynalazki i działania, które doprowadziły do pojawienia się homo sapiens, czyli… nas. Odpowiemy sobie też na kilka uporczywie powracających pytań. Czy człowiek pochodzi od małpy? Kiedy pojawiły się pierwsze narzędzia? Kiedy i z czyich ust mogło paść pierwsze słowo?